Ailə boşandıqda qanunvericilik daha çox kişiyə, yoxsa qadına hüquq tanıyır? – AÇIQLAMA

Son illər ölkəmizdə boşananların sayı artıb. Dövlət Statistika Komitəsinin (DSK) məlumatına görə, ötən il 49549 nikah, 19761 boşanma qeydə alınıb. 2022-ci ilin statistik məlumatlarından nikahların 14,5 faiz azaldığı, boşanmanın isə 31,3 faiz artdığı məlum olub. 

Qurulan ailənin dağılması mənəvi ağırlıqla yanaşı, maddi məsələlərin həllini də ortaya çıxarır. Ailələr qanunla həm ayrılır, həm də onların hər ikisinə aid olan uşağın atanın və ya ananın yanında qalacağı, birgə əldə etdikləri əmlak məsələsini həll edirlər. Qanunvericilik hər iki tərəfə eyni hüquq tanısa da kişilər qadınların ayrılıb getməsindən, uşağın qadında qalmasından, qadının aliment tələb etməsi və əmlakdan pay istəməsindən narazıdırlar.

Maraqlıdır, ailə boşandıqda qanunvericilik kişiyə hansı hüquqları tanıyır? Qadının üstün olduğu hallar hansılardır?

Mövzu ilə bağlı Bizim.Media-ya danışan vəkil Ruslan Vəliyev boşanma zamanı qadının yeganə üstünlüyünün olduğunu deyib:

“Qanunvericilik həm Konstitusiya, həm Ailə Məcəlləsi, həm də Mülki Məcəllə səviyyəsində ər və arvadın bərabər hüquqlu olmasını təsbit edir. Bizim qanunvericilikdə ər və arvad boşanan zaman hansısa tərəfin üstünlük hüququ yoxdur. Yalnız bir məsələdə üstünlük hüququ qadındadır, yəni qadın hamilədirsə və ya uşağın bir yaşı yoxdursa, həmin dövrdə qadının razılığı olmadan kişi nikahın pozulması, boşanma barədə iddia ərizəsi verə bilməz. 

Məhkəmə onu qəbul etmir. Qadının yeganə üstünlüyü burdadır. O da hamiləlikdən, azyaşlı uşağın olmasından irəli gələn məsələdir. O dövrdə qadına pozitiv üstünlük tanıyırlar. Bu, həmin dönəmdə kişinin qadını boşayıb çətin vəziyyətə atmasının qarşısı alınması üçün atılan addımdır”.

Hüquqşünas digər məsələlərdə hər iki tərəfin hüquqlarının bərabər olduğunu vurğulayıb:

“Necə ki qadın uşağın onun yanında qalmasını tələb eləyə bilir, eyni hüquq da kişidə saxlanılır. O da müraciət edib, uşaqların onun yanında qalmasını tələb edə bilər. Uşaq atanın yanında qalırsa, digər valideynin aliment öhdəlikləri yaranır. O deməkdir ki, qadın ərinə aliment ödəməlidir. Kifayət qədər məhkəmə təcrübəsi var ki, kişilərin müraciəti əsasında uşaqlar atanın yanında qalır, ana da aliment ödəyir. Qanun bunu qadağan etmir.

O cümlədən, birgə nikah dövründə əldə olunmuş əmlakın bölgüsü ilə bağlı məsələdə də durum eynidir. Qadın müraciət edib, ərinin adına qeydiyyatdan keçən əmlakın bərabər bölünməsini tələb edirsə, eyni qaydada da ər müraciət edir və qadının adına olan nikah dövrü birgə əldə olunan əmlakın bərabər şəkildə bölünməsini tələb edə bilər. 

Ünsiyyət hüquqları da eynidir. Əgər uşaq atanın yanında qalıbsa, ya əksinə olubsa ata ünsiyyət hüququnun yaranması üçün müraciət edir. Əgər iddia əsaslıdırsa, məhkəmələr kişilərin xeyrinə də eyni cür qərarlar qəbul edirlər”.

Azərbaycan cəmiyyətində uşaqların daha çox ananın yanında qaldıığı fikrinə münasibət bildirən vəkil bunun sovet dönəmində qəbul edilən qərardan irəli gəlmiş olduğunu bildirib:

“Qanunvericilikdə uşağın konkret olaraq kimin yanında qalması qeyd olunmayıb. 1976-cı ildə Ali Məhkəmənin qərarı vardı, orada məktəbə qədər yaşda olan uşaqların daha çox ana nəvazişinə ehtiyac duyduqlarının nəzərə alınması qeyd olunmuşdu. O qərar artıq qüvvədə yoxdur. Ola bilsin ki, bu, insanların, yaşlı nəslin fikrində qalıb. Lakin hüquqların məhkəmə müstəvisində müdafiəsində və iddialarda hamısı eynidir”.