Yeni müharibələr və Azərbaycan - NƏ ETMƏLİ?
15-04-2024, 16:00. Разместил: admin
Həyatda da belədir: xaosdan, dava-dalaşdan, hətta qandan bəslənənlər var. Hamısından eyni vaxtda bəhrələnənlər də bir ayrı tip!
Bizim ölkənin bir bölgəsi 30 ildən çox işğala, dağıntılara məruz qalmışdı. Qarabağa erməni iddiası felən hələ 1987-ci ildə başlasa da, Ermənistanın Azərbaycana qarşı isti müharibənin əvvəli 1991-ci ildən hesablanır. Hər iki respublikanın müstəqilliyini elan edəndən sonra. Ancaq Azərbaycan 1992-ci ilin martından danışıqlara razılıq verdi və bu danışıqlar beynəlxalq vasitəçilərin moderatorluğu ilə başladı. 1994-cü ilin mayından - atəşkəs sazişindən düz 26 il Azərbaycan sülh axtarışına zaman verdi, atəş açmadı. Ancaq bütün dinc vasitələr tükənəndən sonra Azərbaycan dövlət başçısı döyüş əmrini verdi. Hərçənd bunu öz cəmiyyəti ondan hər gün gözləyirdi. Prezident İlham Əliyev problemi müharibəsiz, qansız həll etmək üçün səbrlə davrandı. Ancaq artıq yol qalmamışdı; 2020-ci ildə cəmi 44 günə düşməni torpağından qovdu.
Biz savaşa haqqımız ola-ola, qansız, savaşsız həll yolu axtardığımız yerdə, başqa regional və beynəlxalq aktorlar qaşınmayan yerdən qan çıxarır. Müharibədən imtina etmək yerinə, sülhdən qaçmağa çalışır, dartınır. Bu pis nümunələrdən biri də Ermənistandır; Rusiyadan "anlaşmalı boşanmaq" mümkün olmur deyə, özünə Qərbdə yeni "boyfriend"lər axtarır. Tapır da. Nədənsə bəzi dövlətlərə elə gəlir ki, mütləq kimdənsə ayrılıb, kiminləsə yeni siyasi nikaha girmək qaçılmazdır. Axı anlamaq çətin deyil ki, coğrafiya - qədərindir. Həm də siyasi coğrafiya.
Budur, Yaxın Şərqdə yenidən müharibə ocaqları alovlandırılıb. İndi isə İranla İsrail arasında açıq toqquşmalar başlanıb; artıq Yaxın Şərqdəki qanlı xaosu Orta Şərqə daşımağa çalışanlar var. Daha iki potensial müharibə isə Uzaq Şərqdə növbə gözləyir. Bunlardan biri Kuril üstündə Yaponiya-Rusiya gərginliyidir, o birisi isə ABŞ dəstəkli Çin-Tayvan münaqişəsidir. Hətta Avropa müharibədən kənarda qala bilməyib; 2014-cü ildən bəri Şərqi Avropada - Rusiya ilə Ukrayna arasında müharibə gedir. Ukrayna ABŞ, Böyük Britaniya ağırlıqlı Qərb dəstəyi ilə Rusiya qarşısında müdafiə olunur. Bu savaş Avropa Birliyinə də çox təsir edir. Bunlar da azmış kimi, İranla İsrail açıq savaşa başlamışlar sanki. Beləliklə, Azərbaycanın şimal və cənub qonşuları olan Rusiya və İran faktik müharibə vəziyyətindədir. Üstəlik qonşu və hələlik düşmən Ermənistan yeni Dünya Müharibəsinin bir qolunu da Cənubi Qafqaza gətirmək istəyir. Aprelin 5-də keçirilmiş Brüssel görüşü, orda ABŞ və Avropa Birliyi rəsmiləri ilə qapalı sövdələşmələr bu məqsədə doğru daha bir addım idi. Ayrıca Fransa, Yunanıstan, eləcə də, Hindistan Ermənistanı silahlandırmaqla Cənubi Qafqazda güc balansını dəyişməyə çalışırlar.
Azərbaycan bu prosesi əvvəldən görürdü və öz mövqeyini də dəfələrlə açıq bildirib. Həmin xarici güclərə: "Bizim bölgədən uzaq durun, imkan verin, region rahat nəfəs alsın" deyə etirazını da bildirmişdi.
Prezident İlham Əliyev bu il fevralın 14-də Milli Məclisdə inaqurasiya nitqində üçüncü dünya müharibəsi təhlükəsi ilə bağlı fikirlərini və proqnozlarını açıqlamışdı.
Prezident belə demişdi: "Bu gün dünyada gedən prosesləri hər kəs görür. Dünya faktiki olaraq Üçüncü Dünya müharibəsinə çox yaxındır. Bəziləri hesab edir ki, artıq bu Üçüncü Dünya müharibəsi başlamışdır".
Bu müharibənin Azərbaycanı da öz içinə çəkməməsi üçün ölkə rəhbərliyi aktiv və düşünülmüş siyasi xətt yürüdür. Bunun nəticəsində Azərbaycan yaxınlığında, hətta sərhəd qonşuluğunda gedən müharibələrə rəğmən hələ də sabitlik və təhlükəsizlik adasını xatırladır.
Bəli, heç bir regional, yaxud dünya çapında savaşları önləmək, mane olmaq Azərbaycan kimi dövlətlərin iradəsi daxilində deyil. Ancaq bu dövləti ayaqda saxlamaq və ətrafdakı müharibələrdən kənarda tutmaq həm böyük siyasi məharət və cəsarət tələb edir. Azərbaycan buna nail olur. Faktik çoxdan başlamış və davam edən Üçüncü Dünya müharibəsi fonunda Azərbaycanın hazırkı mövqeyini İkinci Dünya müharibəsində İsveçrənin neytral statusuna bənzətmək olar. Ancaq bu, biganəlik anlamına da gəlməməlidir. Çünki Brüsseldə Ermənistan vasitəsilə Cənubi Qafqaza müharibə ixrac qərarı verilərkən (daha doğrusu, rəsmən prezentasiya edilərkən), Qafqaz regionunun əsas dövlətləri olan Azərbaycan, Türkiyə, Rusiya buna etirazını bildirdi. İran isə bir həftə susdu. Ancaq Brüssel sövdələşməsinə o zaman reaksiya verdi ki, artıq İsrail Suriyada İran maraqlarını və obyektlərini bombalayırdı. Azərbaycan və Türkiyə, faktik olaraq, regionda sabitləşdirici rol almışlar. Bakı və Ankara region dövlətləri arasında birləşdirici nöqtələri axtararkən, Paris, Brüssel, Vaşinqton Tehranın susqun razılığı və İrəvandakı qrant hökuməti vasitəsilə bölgədə ayırıcı xətlər çəkməyə çalışır. Rəsmi Bakı Cənubi Qafqazı sülh və tərəfdaşlıq bölgəsinə çevirmək təşəbbüsləri ilə çıxış edərkən, rəsmi İrəvan bölgəni yeni silahlanmaya və qanlı toqquşmalara, dağıntılara sürükləmək istəyir. Azərbaycan şərqlə qərbin geostrateji maraqlarını uzlaşdırmaq üçün üzərinə məsuliyyət götürərkən, Ermənistan Qərblə Şərqin siyasi və silahlı toqquşmalarında poliqona çevrilməyi seçib.
Bütün bu və başqa paralellər Azərbaycanın nəinki öz daxilində sabit və təhlükəsiz bir ölkə ola bildiyini göstərir, həm də bölgədə və daha da geniş geosiyasi məkanda sabitliyə və təhlükəsizliyə ciddi töhfələr verdiyini göstərir. Öz modelini nəinki Cənubi Qafqaz subregionuna, bütövlükdə Qafqaza, bütövlükdə Orta Şərqə, Avrasiyaya və bütün dünyaya təklif, təlqin edir. Çox mürəkkəb regional və beynəlxalq situasiyada bu mövqeni seçə bilmək və saxlamaq mühüm nəticə və dediyim kimi, başqa aktorlara da pozitiv nümunədir.
Bahəddin Həzi, Bizimyol.info
Вернуться назад