Bakı və İrəvan arasında vasitəçi olmaq istəmişdilər – Düşmən mövqeyinə çəkildilər

Qərbi Kaspi Universitetinin professoru, politoloq Fikrət Sadıqov Teleqraf.com-un suallarını cavablandırıb.

Onunla müsahibəni təqdim edirik.

- Rusiya yenidən Zəngəzur məsələsinə qayıdıb, Moskva açıq şəkildə İrəvanı dəhlizlə bağlı anlaşmaları pozmaqda günahlandırdı. Üstəgəl, Prezident Vladimir Putin Bakı səfərindən sonra məsələni Baş nazir Nikol Paşinyanla müzakirə elədi. Rusiyanın yenidən bu mövzuya üz tutması nədən xəbər verir?

- Moskva indi Azərbaycana daha çox inanır, nəinki keçmiş müttəfiqi və partnyoru Ermənistana. Baxmayaraq ki, Ermənistan hərbi, iqtisadi və digər istiqamətlərdə hələ də Rusiyadan asılıdır. Azərbaycan bölgədə Rusiya üçün daha etibarlı partnyora çevrilib. Biz də Rusiyanı yaxın saya bilərik. Heç olmasa ona görə ki, biz öz torpaqlarımızı azad edəndə Rusiya neytral qaldı, Ermənistanı müdafiə eləmək istəmədi.

Zəngəzur dəhlizinə gəlincə, bu xəttin açılmaması, Ermənistanın buna mane olması Rusiyanı qıcıqlandırır. Çünki məsələ Rusiyanın vasitəçiliyi ilə imzalanmış 10 noyabr bəyanatında öz əksini tapıb, yəni Ermənistan bu dəhlizin açılması üçün üzərinə öhdəlik götürüb. Həmin bəyanatda Putinin də imzası var. Paşinyan öhdəlik götürüb ki, dəhliz açılmalıdır. Yəni Rusiyanın bunu deməyə tam əsası var.

- Hesab etmək olarmı ki, Rusiyanın narazılığı həm də İrəvanın Qərbi prosesə cəlb etməsi ilə əlaqəlidir?

- Əlbəttə! Rusiya görür ki, Ermənistan ondan uzaqlaşır, KTMT-nin toplantılarında iştirak etmək istəmir, hərbi texnikanı Hindistan və Fransadan alır, Moskvanı tam mənada inkar edir. Bütün bunlar Rusiyanın bölgədəki maraqlarına Ermənistan tərəfindən vurulan zərbədir. Rusiya da bunu nəzərə alaraq Ermənistana bildirmək istəyir ki, əgər sən “müstəqil dövlət”sənsə və bizdən asılı deyilsənsə, onda öz öhdəliklərini yerinə yetir, imza atdığın sənədə əməl et. Bu, İrəvana birbaşa işarədir. Düşünürəm ki, Moskva bu yöndəki addımlarını davam etdirəcək.

- Ermənistanın silahlandırılmasından söz düşmüşkən, Qərb silahlarının bu ölkə üzərindən Ermənistana daşınması Tehranla Moskva arasında fikir ayrılığına səbəb ola bilərmi?

- İran bir çox məsələlərdə Rusiyanı dəstəkləyir, xüsusən də Ukrayna ilə savaşda. Rusiyaya dron və digər silahları verirlər. Ola bilsin, Moskva buna görə müəyyən qədər İrana göz yumur. Bəs İran niyə Qərbin Ermənistana silah göndərməsinə göz yumur? Aydın deyil. Azərbaycanı İsraillə yaxınlaşmaqda ittiham edir, amma özü Qərbə öz ərazisindən Ermənistana silah daşımağa imkan yaradır. Bu ikili yanaşma qıcıq doğurur.

Tehran dəfələrlə bəyan edib ki, Ermənistan bizə yaxın ölkədir, qonşudur və sair. Olsun, amma Qərbin Ermənistanı silahlandırması onun maraqlarına zidd olmalıydı. Məsələn, Fransa silahlarının Ermənistanda yerləşdirilməsi İranın maraqlarına cavab verməməliydi. Amma İran buna göz yumur, üstəgəl, yol verir. Çünki İran başa düşür ki, bu addımlar Azərbaycana qarşıdır. Belə anlaşılır ki, bu vəziyyət İranı qane edir. Hesab edirlər ki, Ermənistan silah almaqla Azərbaycan qarşısında “hərbi balans” yaratmağa nail olacaq. Yəni İran baş verənlərin Azərbaycana qarşı olduğunu düşündüyü üçün səsini çıxarmır.

- Niyə İran məsələni ancaq Azərbaycanla əlaqələndirir? Məsələn, İran “əzəli düşmən” adlandırdığı ABŞ-ın öz sərhədləri yaxınlığında yerləşməsini niyə özü üçün təhdid saymır?

- Azərbaycanın güclənməsi və Türkiyə ilə ittifaqın qurulması İranı narahat edir. Bura Pakistan-Azərbaycan-Türkiyə müttəfiqliyi də daxildir. Cənubi Qafqazda böyük bir güc yaranır. Söhbət ondan getmir ki, Azərbaycan Ermənistan və ya başqa bir dövlətə qarşı təhlükə yaradır. Görünür, bu durum fonunda Ermənistanın silahlanması İranı qane edir. İran bunu Pakistan-Azərbaycan-Türkiyə ittifaqına qarşı əks addımlar hesab etdiyi üçün bu işə qol qoyur. İran elə zənn edir ki, bununla Azərbaycanın daha da güclənməsinə imkan verməyəcək, həmişəki kimi yanılırlar. Ermənistan heç bir halda balansı öz xeyrinə dəyişə bilməyəcək, bunun üçün onun potensialı yoxdur.

- Diqqətçəkən bir məqam da, Almaniyanın Ermənistanın silahlandırılmasına qoşulmasıdır. Maraqlıdır, bir müddət əvvəl Bakı və İrəvan arasında “obyektiv vasitəçi rolu” oynamağa cəhd edən Berlin niyə birdən-birə belə kəskin dönüş etdi?

- Unutmayaq ki, Almaniya hökuməti koalision bir komandadır. Hökumətdə həm yaşıllar, həm sağçılar, həm də solçular təmsil olunur. Məsələn, xarici işlər naziri Annalena Berbok Yaşıllar Partiyasının nümayəndəsidir. Hökumətdə təmsil olunan hər bir partiyanın da öz mövqeyi və marağı var. Görünür, çoxluq hesab edir ki, Ermənistana dəstək vermək lazımdır, Kansler Olaf Şolz da bununla hesablaşmağa məcbur olur. Şolz düşünə bilər ki, bu mövqeyə qarşı əks addım atsa, koalisiya dağılacaq. Buna görə də, bəzi Qərb ölkələri ilə eyni addımlamağa çalışır.

- Fransa Prezidenti Emmanuel Makronun qarşıdakı həftələrdə Ermənistana gələcəyi bildirilir. Bu səfər nə ilə əlaqəlidir, hansı gəlişmələrə yol aça bilər?

- Makronun səfərini də dediyim kontekstdə şərh etmək olar, həminki mənzərənin bir hissəsidir. Uzun illərdir Fransanın Türkiyə ilə münasibətləri gərgindir, Paris heç bunu gizlətmir. İndiyədək Fransa ərazisində Türkiyənin bir neçə diplomatı öldürülüb, Paris dünyanın bir çox bölgəsində Ankaraya qarşı əks mövqedə durur. İndi Fransa hesab edir ki, burada da Türkiyəyə qarşı Ermənistan dəstəklənməlidir, silahlanmalıdır.

Fransa həm də əlindən gələni edir ki, Ermənistan Rusiyadan uzaqlaşsın və Moskva buradan kənarlaşdırılsın. Fransa Ermənistanı həm də buna görə silahlandırır. Makronun səfəri də bunun bariz sübutudur.

Fransanın atdığı addımlar onun Azərbaycanla da münasibətlərini gərginləşdirib. Fransa dəfələrlə Qarabağla bağlı daxili işlərimizə qarışmağa çalışıb, amma biz ona tutarlı cavabımızı vermişik. Həmçinin bizim Fransanın müstəmləkələri ilə bağlı sərt və barışmaq mövqeyimiz də var. Bu da Parisi qıcıqlandırır. İndi Makronun İrəvana gəlməsi bu duruma uyğundur.