Ermənistan Qarabağdan birdəfəlik imtina üçün sənəd hazırlayır: - Maddə-maddə dəyişəcək

“Hraparak” qəzeti Ermənistanın Baş naziri Nikol Paşinyanın konstitusiya islahatına hazırlaşdığı barədə məqalə dərc edib.

Qeyd edilir ki, Ermənistan konstitusiyaya dəyişiklik edilməsi zərurəti ilə bağlı bir neçə dəfə fikrini dəyişən Nikol Paşinyan artıq bununla bağlı qərara gəlib.

“Cebhe.info”-nun məlumatına görə, bu barədə Ermənistanın ədliyyə naziri Qriqor Minasyan keçirdiyi mətbuat konfransında açıqlama verib.

Qəzet yazır:

“Qeyri-hökumət dairələrində Paşinyanın növbədənkənar seçkilərə qədər konstitusiya dəyişiklikləri edəcəyi uzun müddətdir deyilir. Bəs müəlliflərinin Serj Sarkisyana “paltar tikdiyi”, lakin onun payının Paşinyana çatdığı bu super-prezident Konstitusiyasında onu nə qane etmir? Bəlkə hakimiyyətini daha da gücləndirmək üçün yeni mexanizmlər tətbiq etmək qərarına gəlib, bəlkə məsələ Konstitusiyanın preambulasından imtina etməkdədir?

Qeyd edək ki, 2021-ci ildə Azərbaycan Prezidenti aprel müsahibələrinin birində demişdi ki, ermənilər ərazi ambisiyalarından əl çəkməli, konstitusiyalarını dəyişdirməlidirlər. İndiki konstitusiyanın preambulasında Ermənistanın Müstəqillik Bəyannaməsindən bəhs edilir və sənədin bəyannamə əsasında hazırlanmalı olduğu bildirilir. Müstəqillik Bəyannaməsinin əsasını isə Ermənistan Ali Sovetinin və “Qarabağ Milli Soveti”nin Ermənistanla Qarabağın birləşdirilməsi haqqında qərarı təşkil edir.

Qarabağ indi boşalsa da, kağız və mürəkkəblə Azərbaycana təhfil verilməyib. Xatırladırıq ki, konstitusiya islahatı mövzusu idarəetmə modelinin dəyişdirilməsi və super Baş nazirlik hökumətindən imtina məsələsinin müzakirə olunduğu 2018-ci ildən bəri Ermənistan hakimiyyətinin gündəmindədir. Paşinyan 2021-ci ildə 1 mart mitinqi zamanı. yarıprezidentli idarəetmə üsuluna keçəcəyini açıqlayıb. Lakin bunlar 2020-ci il müharibəsindən sonra yaranmış gərginliyi azaltmağa və özünün hakimiyyətini uzatmağa yönəlmiş bəyanatlar idi. Bir neçə ay sonra, 2021-ci ilin dekabrında artıq mövqelərinin möhkəmləndiyi bir vaxtda, o, son aylarda baş verənlərin indiki modelin effektivliyini sübut etdiyini və əvvəlki idarəetmə sisteminə qayıtmağı düzgün hesab etmədiyini bildirib.

O, QHT-lərdən və özünə sadiq siyasətçilərdən konstitusiya islahatları şurası yaradıb. Şuranın tərkibinə Ermənistanın beynəlxalq hüquq məsələləri üzrə nümayəndəsi, Milli Məclisin Dövlət Hüquq Komissiyasının sədri, hüquq müdafiəçisi, Konsitusiya islahatları Şurasının üzvü Vigen Köçəryan, Edmon Marukyan, Respublika partiyasından Masis Melkonyan, Artur Sakunts, Tiqran Yeqoryan və Daniel İhonnisyan daxil idi. Hətta onlar məhz yeni konstitusiyanı yazacaq daha 5 mütəxəssis üzv seçdilər.

Baxmayaraq ki, bu, 2022-ci ilə qədər planlaşdırılırdı. Dekabrın 28-də konstitusiya islahatları konsepsiyasının layihəsi təsdiqlənib Baş nazirin Aparatına təqdim edilməli idi. 2023-cü ilə qədər isə layihə iyunun 30-da təsdiqlənməli idi. Lakin bütün müddətlər pozuldu. Yalnız dünən məlum olub ki, konsepsiya ilin sonunda qərargaha göndərilib, proseslər sürətlənib, bəlkə də Paşinyan fövqəladə rejimə keçmək qərarına gəlib”.

Dünən Konstitusiya İslahatları Şurasının üzvləri və ədliyyə naziri Qriqor Minasyan mətbuat konfransı keçirib.

“Bizim hazır konsepsiyamız var, onun 70 faizi şurada müzakirə edilib və səsə qoyulub, ancaq bir neçə konseptual müddəalarımız var ki, onlar yalnız ekspert komissiyasının müzakirəsinə çıxarılıb... Yanvarın 15-dən başlayaraq çox intensiv işlərimiz olacaq. Bir neçə aydan sonra isə yekun konsepsiyamız olacaq... Şura tərəfindən təsdiqləndikdən sonra ictimaiyyətin məlumatlandırılması proseduru başlayacaq. Yəni maddə-maddə dəyişəcək, yeni konstitusiya yazılmağa başlayacaq. Biz müddəti bir az 2023-cü ilə keçirdik. Ancaq Lakin ilin sonunda həqiqi vaxta çatdıq”,-nazir belə deyib.

Yeni konstitusiyanın konsepsiyasına gəlincə, bəzi detallar məlum olub. Nəşrin məqaləsindən aydın olur k, hakimiyyət modelinin dəyişdirilməsi planı yoxdur, Ermənistan parlament sistemi ilə yaşamağa davam edəcək. Əvəzində ilk növbədə, bəzi problemli təkliflər təsdiqlənib ki, bunlar da Nikol Paşinyana sərfəlidir:

“Güman ki, Milli Məclisə növbədənkənar seçkilər üçün Baş nazirin istefası lazım olmayacaq. Mövcud konstitusiyaya görə, Baş nazir iki dəfə seçilməsə, bu, parlamentin buraxılması ilə nəticələnəcək. Dəyişikliklərdən biri növbədənkənar seçkilər zamanı parlamentin özünü buraxma ehtimalına aiddir. Bununla da Nikol Paşinyan güman ki, istefasından sonra da postunu tutması və seçki proseslərinə təsir göstərməklə bağlı tənqidlərdən yayınmaq istəyir.

Konsepsiyada öz növbəsində, parlamentin rolunun artırılması, siyasi böhranın həlli açarı qanunvericilik strukturuna həvalə olunması mənasız əsaslandırılır. Lakin aydındır ki, bir tərəfdən Baş nazir böhranın həllini parlamentin çiyninə buraxaraq məsuliyyətdən imtina edir, digər tərəfdən, istefa vermiş məmurun evə getməli olduğu və parlament yeni Baş nazir seçənə qədər vəzifəsində qalmaması ilə bağlı tənqidlərdən xilas olur.

Yeri gəlmişkən, 2018-ci il avqustun 17-də Respublika meydanında Nikol Paşinyan daxili siyasi vəziyyətdən danışarkən demişdi:

“...Biz konstitusiya dəyişiklikləri təşəbbüsü ilə çıxış edirik, bunun mənası ondan ibarətdir ki, növbədənkənar parlament seçkiləri təkcə Baş nazirin istefası şəraitində keçirilə bilməz, həm də müstəqil seçkilər barədə parlamentin özü qərar verə bilsin”.

Lakin kontekst bugünkü siyasi vəziyyətdən çox fərqlidir. Həmin vaxt Milli Məclisin buraxılması (o vaxt Ermənistan Respublika Partiyası Milli Məclisdə çoxluq təşkil edirdi) və yeni parlamentin formalaşdırılması variantları ətrafında qızğın müzakirələr gedirdi. Axı, 2018-ci ildə növbədənkənar seçkilər Konstitusiyaya düzəlişlər edilmədən baş tutub.

Eynilə, konsepsiyada “Ermənistan Respublikası Prezidenti institutunun gücləndirilməsi” fəsli var. Lakin məzmun baxımından bu, “şişirdilmiş şar”dır və Prezidentin səlahiyyət dairəsi bir millimetr də genişlənmir. Əvəzində Ermənistan Respublikasının Ali Baş Komandanının kimin olması dilemması həll olunacaq ki, buna görə həm müharibə, həm də sülh dövründə Ali Baş Komandan Ermənistanın Baş naziridir. Yeni Konstitusiyada Baş Qərargahla bağlı heç bir tənzimləmə planlaşdırılmır.

Eyni zamanda, konstitusiyada Baş nazirin müharibə və qeyri-müharibə dövrlərində nəzərdə tutulan Silahlı Qüvvələrin komandanı olduğunu dəqiq müəyyən etmək təklif olunur. Həmçinin, Milli Məclisdə sabit çoxluq təminatının ləğvi təklif edilir. Söhbət Konstitusiyanın və Seçki Məcəlləsinin müddəalarından gedir ki, bunun sayəsində seçkilərdə birinci yeri tutan partiyanın deputat mandatı bu partiya sabit səs çoxluğu əldə edənə qədər artırılır.

Bunun əvəzində absurd deyilən alternativlər təklif edilir ki, onlardan birinə görə, əgər sabit çoxluq təşkil olunmasa, o zaman hökumət İrəvan Ağsaqqallar Şurasının seçkilərinə bənzər modeli tətbiq etmək və ən çox səs toplayan qüvvədən namizədi baş nazir seçmək qərarına gəlib. Yəni azlıq hökuməti qurmaq imkanı verilir”.

Məqalədə daha sonra bildirilir:

“Parlamentin buraxılması təklifinin müəllifi olan Konstitusiya İslahatları Şurasının üzvü Vigen Köçəryandan “Bu, Baş nazirə öz mövqeyində seçki proseslərinə təsir etmək səlahiyyətini vermirmi”,-deyə soruşduq.

Köçəryan özünü elə göstərdi ki, sualın mənası ona aydın deyil və əvəzetmə süni prosedurlardan imtina etmək üçün edilib:

“Ümumiyyətlə, bütün bu konstitusiya dəyişikliklərinin məqsədi belə konstitusiya normalarının çatışmazlıqlardan azad olması, ikincisi, müvafiq ictimai münasibətləri daha səmərəli tənzimləməkdir”.

O, həmçinin əmin edib ki, Konstitusiyanın preambulasından imtina məsələsi nə komissiyada, nə də şurada müzakirə olunub:

“Burada söhbət Konstitusiyanın dəyişdirilməsindən yox, konstitusiyaya düzəlişlərdən gedir, ona görə də, fikrimcə, bunu gələcəkdə tətbiq etmək olmaz”.