Naxçıvan üçün İrana minnətçi düşməyə son - GƏLİŞMƏ

Sentyabrın 25-də İğdır-Naxçıvan qaz kəmərinin təməlqoyma mərasimi keçirilib. Mərasimdə Azərbaycan və Türkiyə prezidentləri İlham Əliyev və Rəcəb Tayyib Ərdoğan iştirak ediblər.

Qeyd edək ki, İğdır-Naxçıvan qaz kəməri Naxçıvanın qaz təchizatının şaxələndirilməsinə imkan verməklə onun bir mənbədən asılılığını aradan qaldırmış olacaq. 2020-ci il dekabrın 15-də Ankarada Azərbaycan ilə Türkiyə arasında İğdır-Naxçıvan qaz boru kəmərinin tikintisinə dair anlaşma memorandumu imzalanıb.

Azərbaycan Prezidenti İlham Əliyevin 2022-ci il 10 fevral tarixli Sərəncamına əsasən, İğdır-Naxçıvan qaz boru kəmərinin tikintisi üçün dövlət büdcəsindən vəsait ayrılıb. Layihə “Naxçıvan Muxtar Respublikasının sosial-iqtisadi inkişafına dair 2023-2027-ci illər üçün Dövlət Proqramı”nın prioritet layihələri sırasında yer alıb.

Boru kəmərinin İğdırdan Sədərək rayonuna qədər uzunluğu 97,5 kilometr təşkil edir. Kəmərin Azərbaycan hissəsinin uzunluğu 17,5 kilometr, Türkiyə hissəsinin uzunluğu isə 80 kilometrdir. Diametri 16 düym (40 sm) olan boru kəməri İğdırdan Sədərək rayonu ərazisinə qədər uzanır.

Boru kəməri gündə 2 milyon kubmetr, ildə isə 730 milyon kubmetr qaz ötürmək qabiliyyətinə malikdir ki, bununla da Naxçıvanın qaza tələbatı tamamilə ödəniləcək. Gələcəkdə boru kəmərinin ötürücülük qabiliyyətini iki dəfədən çox artırmaq mümkündür. Bu layihə Orta Dəhlizin bir qolu kimi həm Azərbaycana, həm Türkiyəyə, həm də digər ölkələrə xidmət göstərəcək.

Neft Araşdırmaları Mərkəzinin rəhbəri İlham Şaban AYNA-ya açıqlamasında deyib ki, İğdır-Naxçıvan qaz kəməri sərt iqlimə malik və Azərbaycanla ümumi sərhədi olmayan Naxçıvan Muxtar Respublikasını qazla təmin edəcək: “Məlumdur ki, Naxçıvanda istilik elektrik stansiyası (İES) mövcuddur. Bu stansiyada təbii qaz elektrik enerjisinə çevrilir və Naxçıvanı stabil şəkildə elektrik enerjisi ilə təmin edir. Muxtar Respublikada fəaliyət göstərən hidro və Günəş elektrik stansiyaları dayanıqlı enerji mənbəyi hesab edilmir. İES-dən isə turbinlərin imkanları daxilində qazın stabil nəqli zamanı istənilən zaman, istənilən həcmdə elektrik enerjisi hasil etmək mümkündür”.

“İğdır-Naxçıvan qaz kəməri uğurlu bir layihədir. İranın xidmət haqqı çox bahadır. O qədər bahadır ki, Azərbaycanın Türkiyə və Gürcüstan üzərindən Naxçıvana qaz nəql etməsi daha ucuz başa gəlir. Azərbaycanın bu məsələ ilə bağlı dəfələrlə müraciət etməsinə baxmayaraq, İran tərəfi rəsmi Bakının tələblərini həyata keçirməyib. Bu səbəbdən Azərbaycan 2020-ci ilin 15 dekabr tarixində İğdır-Naxçıvan boru kəməri ilə bağlı ilk addımını atdı və Türkiyə ilə memorandum imzalandı. İran isə vəziyyəti yumşaltmaq əvəzinə daha da gərginləşdirdi. İğdır-Naxçıvan qaz kəməri uğurlu bir layihədir və hesab edirəm ki, Naxçıvan Muxtar Respublikasının qaz təminatında mühüm rol oynayacaq”, - deyə Şaban bildirib.

İqtisadçı Natiq Cəfərli də AYNA-ya şərhində söyləyib ki, Azərbaycan təbii qazı Qarsdan İğdıra, oradan da Naxçıvana nəql olunacaq: “Artıq İran üzərindən keçən bu xətlərlə bağlı yeni alternativlərə ehtiyac yaranıb. Çünki bu xətlər yetərli deyil. Azərbaycan Türkiyəyə qaz verir. Naxçıvanla isə ümumi sərhədləri yoxdur. Bu halda Azərbaycan qazının Türkiyə vasitəsilə Naxçıvana çatdırılması optimal yoldur”.

“İranla da münasibətlər zəifdir. Cənub qonşumuz ölkəmizə qarşı çoxvektorlu təzyiq siyasətindən istifadə edir. Belə bir halda Naxçıvan üçün alternativ qaz təminatının yaradılması vacibdir. Tehran əlavə xərclər də tələb edirdi. Artıq həm buna ehtiyac qalmayacaq, həm də asılılıq azalacaq və sıfır səviyyəsinə düşəcək. Azərbaycanın Naxçıvanın təminatını həyata keçirməsi üçün bir ölkədən asılı olması doğru deyil”, - deyə müsahibimiz vurğulayıb.

Cəfərli əlavə edib ki, Azərbaycanın öz ərazisində istənilən kommunal xidmətlər və enerji təminatı ilə bağlı qərar vermək hüquqü var: “Bunun İranın daxili işlərinə, yaxud da iqtisadi maraqlarına aidiyyəti yoxdur. Ona görə ki, İranla bağlanmış ticarət müqaviləsində bununla bağlı hansısa müddəa daxil edilməyib. İran tranzit ölkəsi kimi iştirak edirdi, amma müəyyən məbləğdə qazanc əldə edirdi. Bundan sonra artıq onlara ehtiyac da qalmayacaq. İranla gərginləşən münasibətlər, xətlərin yetərli olmaması, cənub qonşumuzun daha çox gəlir əldə etmək istəyi fonunda İğdır-Naxçıvan qaz kəmərinin işə düşməsi vacib qərardır”.