Üçüncü dünya müharibəsi ehtimalı-Azərbaycan nə etməlidir? - İNCƏLƏMƏ

Bəşəriyyət üçüncü dünya müharibəsinin astanasındadır. Bir müddət öncə bu ifadəyə müəyyən qədər qeyri-ciddi yanaşılırdısa, indi hamı – Amerikada Co Baydendən və Donald Trampdan tutmuş, Yeni Qvineyadakı papuas tayfa ittifaqlarının başçılarına qədər hər kəs bunun real olduğundan bəhs edirlər. Körüklənmiş müharibə ocaqlarının sayı isə kifayət qədərdir: Ukrayna və ya Şərqi Avropa, Yaxın Şərq, Tayvan, Uzaq Şərq, nəhayət Cənubi Qafqaz.
Rusiya-Ukrayna müharibəsi üçüncü ildir ki, davam edir. Onun yaxın həftələrdə və aylarda bitməsi perspektivi isə demək olar ki, yoxdur. Tərəflərin heç biri güzəştə getmək niyyətində deyil. Elə dünya dövlətləri də bu məsələdə ikiyə bölünüblər. ABŞ başda olmaqla NATO ölkələri Ukraynaya silah yardımları göstərməklə və müxtəlif sanksiyalar tətbiq etməklə Rusiyanın məğlubiyyətinə nail olmağa çalışırlar.

Lakin nə bu qeyri-qənaətbəxş yardımlar, nə də sanksiyalar hələ ki, Rusiyanı sarsıda bilmir. Əvəzində Rusiyanın özünün ətrafında onu Qərbin sanksiyalarından qoruyan, Çin, İran və Şimali Koreyadan ibarət başqa bir koalisiya yaranıb. Və koalisiya onu həm diplomatik, həm də hərbi arenada gizli və açıq dəstəkləyir. Bir sözlə, hadisələrin belə inkişafından görünür ki, “bu xəmir hələ çox su aparacaq”.

Ötən əsrin 50-ci illərindən “barıt çəlləyinə” dönən Yaxın Şərq nəhayət ki, bu günlərdə “partladı”. Burada sözün tam mənasında qlobal müharibənin “iyi gəlir”. Hadisələr artıq İsrail-Fələstin münaqişəsi çərçivəsindən çıxıb və dünyanın böyük güclər arasındakı “köhnə haqq-hesab” müstəvisinə keçib. Bu müstəvidə İsrail-İran və Amerika-İran münasibətləri daha çox diqqət çəkir. Proseslərin hansı məcrada inkişaf edəcəyi Türkiyənin və Rusiyanın hansı mövqe tutacağından da çox asılı olacaq.

Tayvan problemi Çinlə ABŞ arasındakı ənənəvi “söz atışması”nı da real münaqişə həddinə gətirib çıxarıb. Çin tərəfi adanı ölkəsinin ayrılmaz tərkib hissəsi hesab edərkən, Amerika Tayvanın suverenlik iddialarını dəstəkləyir və bu yöndə ona həm diplomatik, həm də hərbi yardım göstərməkdədir. Və iki dünya nəhəngi arasındakı bu gərginliyin müharibəyə çevrilmək ehtimalı kifayət qədər böyükdür.

Şimali Koreya öz qan qardaşını - Cənubi Koreyanı “ən böyük düşməni” elan edib və iki gündən bir ballistik raket sınaqları həyata keçirir. Buradakı mümkün müharibənin Uzaq Şərqin digər bir nəhəngindən - Yaponiyadan da yan keçməyəcəyi ehtimal edilir. Yaponiyanın proseslərə qoşulacağı halında isə Rusiyanın, ABŞ-ın və digər dövlətlərin müdaxiləsi də qaçılmazdır.

Nəhayət Cənubi Qafqaz. Ermənistanın sürətlə Rusiyadan uzaqlaşması, Qərbin, xüsusilə də Fransanın regiondakı proseslərə müdaxilə cəhdlərinin artması, İrəvana silah və herbi texnika yardımların artması, Nikol Paşinyanın bir ayağının Vaşinqtonda, bir ayağının Paris və Brüsseldə olması burada sülhün heç də yaxın olmadığından xəbər verir. Azərbaycan Respublikasının Prezidenti İlham Əliyev bundan, həm də dünyadakı vəziyyətdən dərin narahatlığını ifadə edərək, hələ inaqurasiya mərasimində bəşəriyyətin üçüncü dünya müharibəsi astanasında olduğunu bildirmişdi: “Dünya əslində III Dünya Müharibəsinə çox yaxındır. Bəziləri hətta hesab edir ki, bu müharibə artıq başlayıb”.

İlham Əliyev eyni zamanda Ermənistanın davam edən əsassız ərazi iddiaları və ayrı-ayrı ölkələrdən aldığı hərbi dəstəyi işarə edərək, Azərbaycanın ərazi bütövlüyünü müdafiə etmək səyində heç nəyin ona mane ola bilməyəcəyi barədə Ermənistana xəbərdarlıq etmiş və açıq şəkildə bildirmişdi ki, ərazi iddialarına son qoyulmayınca sülh razılaşması olmayacaq.

Şübhəsiz ki, belə bir gərgin şəraitdə milli birlik və həmrəylik, dövlət maraqlarının qorunması sadəcə bir istək deyil, zərurətdir.

Fərid Şahbazlı