Çinin uyğurlara qarşı edilən zülm soyqırımıdırmı?

1970-ci illərin ortalarından etibarən Den Syaopin  və ardıcılları Maonun “mədəni inqilabı”nın rəzalətindən sonra daxili və xarici ticarətdə qərbə yaxınlaşma və həmrəylik axtarışında idi.  Hətta bu tək tərəfli bir dövlətin də razılaşdırıla biləcəyi qızıl bir an var idi, ancaq 4 İyun 1989-cu ildə tanklar Tiananmen Meydanına girəndə faciəvi qırğınla başa çatdı.

The Singapore Post xəbər verir ki, bununla belə, bu, ticarət, kapitalizm və kommunist partiyası rəhbərlərinin xidmət edə biləcəyi müəyyən sayda şərtlər də daxil olmaqla bir sıra ehtiyat tədbiri  tərəfindən gücləndirilən bir tiranlıq idi.  Bunun əksinə olaraq, Çin Xalq Respublikasının Sədri Si Cinpin, Mao ənənəsində müstəqil bir imperatordur.

Artıq dünya praqmatik tək tərəfli bir dövlətlə deyil, doktrinaçı bir nəfərlik diktatura ilə üz-üzədir. Və diktator ikinci on illik hakimiyyəti dövründə qərb ticarəti və əməkdaşlıq bahasına gizli və həqiqi fikir ayrılıqlarını ləğv etməkdə qərarlıdır.

İyun ayının son həftəsində bəyan edilən Sinin Honq Konq üçün dövlət təhlükəsizliyi qanunu ən azı 50 il müddətinə ticarət azadlığına zəmanət verən 1984-cü il Çin-İngilis bəyannaməsinin əsaslı şəkildə və qəsdən pozulmasıdır. İndi bəyannaməyə zəmanət verən İngiltərə Honq Konq demokratlarının repressiyası baş verərsə, sığınacaq vermək üçün məsuliyyətdən qaça bilməz.

Honq Konq qərb dəyərləri, rifah və güc sarsılmadığı təqdirdə, mübarizə aparmaqdan başqa çarəsi olmayan, soyuq müharibədə mübarizə aparan yeni Qərbi Berlin ola bilər.

Qərbi Berlin kimi, Honq Konq da dünyadakı mövqeyinə görə qurtarıla və müdafiə edilə bilər. Ancaq bu yalnız qərb 1948-1949-cu illərdə Stalinin Qərbi Berlini ələ keçirmək cəhdi ilə üzləşən zaman buna sonlandırmaq üçün Ernie Bevin və Corc Marşllın gücü ilə mübarizə aparsa baş verər.

Çinin qərb bölgəsi olan Sincan ərazisindəki etnik azlıqlar üçün repressiyalar aydan-aya yeni “mədəni inqilab” yolu ilə artırılır. Uyğurlar, qazaxlar və digər etnik qrupların bir milyon, hətta üç milyon əhalisinin “yenidən təhsil” düşərgələrinə sürüklədikləri iddiaları, ‘Human Rights Watch’ kimi insan hüquqları təşkilatının hesabatında qeyd edilib. Peyk görüntüləri düşərgələrin miqyasını göstərir və Sincan şəhərinə baş çəkən ingilis diplomatları bu hesabatların geniş şəkildə doğru olduğunu söyləyirlər.

BMT-nin İrqi ayrıseçkiliyin aradan qaldırılması üzrə komitəsi Sincan Uyğur azlığının üzvləri və müsəlman kimi tanınan digər insanların öz etno-dini kimliklərinə görə dövlətin düşmənləri kimi davranılarkən, bölgəni gizliliyə bürünmüş böyük bir internat düşərgəsi, ”hüquqların olmadığı bir “zona” kimi xarakterizə edib.

Uyğurlar sadəcə mobil telefonlarında mövcud olan WhatsApp proqramına, xaricdə yaşayan qohumlarına və internetdə dini materialları əldə etdiklərinə görə həbs edilib və düşərgələrə göndərilib. Çox vaxt heç bir səbəb göstərilmir.  Onların hüquqi vəkilə müraciət etmək ixtiyarları yoxdur və əksər hallarda ailəyə məhbusun harada saxlanıldığı və ya nə vaxt sərbəst buraxılacağı barədə məlumat verilmir.

Ancaq indi, hər şey nəzarətdən çıxıb. Görkəmli alman antropoloqu Adrian Zenz tərəfindən aparılan araşdırmada bildirilir ki, Sincan bölgəsindəki etnik azlıq icmaları arasında doğum nisbətinin kəskin şəkildə azalması, qəbiristanlıqların dağıdılması ilə yanaşı, kütləvi həbs olunma, təlqin və s. məhkəmədənkənar həbs, invaziv nəzarət, məcburi əmək və digər cinayətlər “soyqırım cinayətinə işarə edə bilər”.

Den Syaopinin devizi “İşığınızı gizlət və gözlə” idi.  Bu onun Maodan xilas olmağının yolu idi.

İndi, qərbin yeni Maoya işıq saçması və əvvəlki kimi davam edə biləcəyi iddialarını dayandırmaq vaxtıdır.