Qafqazda sülh müqaviləsi post-Putin dövrünün məsələsidir - NƏ ETMƏLİ?

Birləşmiş Ştatlar bəyan edib ki, Azərbaycan və Ermənistanı sülh sazişi bağlamağa həvəsləndirməkdə davam edəcək. Dövlət katibi Antoni Blinkenin iki ölkənin lideri ilə Münhendə keçirdiyi son görüşlər də bu mövzuya həs olunub.

Dövlət Departamentinin sözçüsü Metyu Miller Turan agentliyinin suallarını cavablandırarkən deyib: “İki ölkənin lideri Münhendə ikitərəfli görüş keçirib və Birləşmiş Ştatlar sülhə nail olmaq üçün yardım və dəstəyini davam etdirəcək“.

Sülhün “əlçatan olduğunu” deyə bilərikmi?

Miller buna cavab olaraq deyib: “Sülh əlçatan məsafədədir və dövlət katibi bunu hər iki ölkənin lideri ilə müzakirə edərək, onları qalan bir neçə problemin həll edilməsi üçün birlikdə işləməyə çağırıb“.

Proses həqiqətən də davam edir. Qeyd edək ki, Azərbaycan Respublikasının Xarici İşlər naziri Ceyhun Bayramov fevralın 22-də Avropa İttifaqının Cənubi Qafqaz üzrə xüsusi nümayəndəsi Toivo Klaarla görüşdə bildirib ki, bu yaxınlarda Ermənistan tərəfinə sülh müqaviləsi layihəsi ilə bağlı ölkəmizin növbəti təklifləri təqdim olunub.

Ancaq başqa bir şey maraqlıdır. Miller, həll edilməli olan bir neçə məsələnin qaldığını söyləyib. Maraqlıdır, Dövlət Departamentinin nümayəndəsi nə demək istəyib? Bu, hansı məsələlərdir? Onun sözlərinə görə, yalnız bir neçə məsələ qalıb. Lakin müharibədən sonrakı üç ildən artıq bir müddətdə sülh bağlamaq mümkün olmayıb. Niyə?

Və bütün bunlar Ermənistan Baş nazir Paşinyanın son bəyanatı zamanı hazırda ölkələrimiz arasında sülh müqaviləsinin imzalanmasının qeyri-mümkün olduğunu bildirməsi fonunda baş verir.

Beynəlxalq məsələlər üzrə ekspert Elman Fəttah vəziyyətlə bağlı fikirlərini Pressklub.az-la bölüşüb.

Onun fikrincə, Azərbaycan və Ermənistan arasında sülhün əldə edilməsi Qərb siyasi mərkəzlərinin prioritet istiqamətidir. “Həm Brüssel, həm də Vaşinqton sülhə nail olmaq üçün eyni vaxtda tərəfləri təşviq edir və onlara təzyiq göstərir. Lakin 30 ildən artıq müharibə şəraitində olan, düşmənçiliklərinin tarixi isə bir əsrdən artıq davam edən iki xalq/ölkə arasında sülhə nail olunması obyektiv çətinliklərlə üzləşir: məsələn, erməni-türk düşmənçiliyi bəzən hər iki xalq üçün ideoloji xarakter alır. Azərbaycan torpaqlarının 30 ildən artıq işğal altında olması və bu ərazilərin tamamilə dağıdılması da bizim üçün eyni şeydir”, – Fəttah deyir.

Digər tərəfdən, qeyd etmək lazımdır ki, Ermənistan Konstitusiyasında sülhə doğru irəliləyişə ciddi mane olan məqamlar var: “Mənim fikrimcə, cənab Millerin dediyi “sülhə nail olmaq üçün qalan bir neçə məsələ” bu obyektiv səbəblərdir. Lakin hesab edirəm ki, bu maneələr aradan qaldırılsa belə, iki ölkə arasında sülhün bağlanmasına mane olan subyektiv səbəb prosesin uğurla başa çatmasına imkan verməyəcək. Bu, həm Ermənistanın (hərbi və iqtisadi baxımdan), həm də Azərbaycanın (siyasi baxımdan) Kremlə loyallığıdır. Kreml açıq şəkildə bəyan edir ki, Moskvadan kənarda danışıqların sülh yolu ilə başa çatmasına imkan verməyəcək.

Sözlərimi yekunlaşdıraraq deyim ki, iki ölkə arasında sülhün imzalanması üçün hər iki liderin Kremldən asılı olmayan iradəsi olmalıdır. Bu iradə isə hazırda mövcud deyil. Paşinyan hərbi və iqtisadi baxımdan Moskva tərəfindən təhdid edilir. İlham Əliyev Putinin həm rəsmi, həm də şəxsi dostu və müttəfiqidir. İki il əvvəl imzalanmış müttəfiqlik müqaviləsinə əsasən, rəsmi Bakı ilə rəsmi Moskva bütün geosiyasi məsələlərdə öz mövqelərini uzlaşdırmaq barədə razılığa gəliblər. Sülhlə bağlı nə qədər ümidverici bəyanatlar eşitsək də, bu hadisənin əsl vaxtı Putindən sonrakı dövrdür. Yəni, yaxın gələcəkdə sülhə imza atmaq mümkün deyil”, – ekspert əmindir.