Eldar Quliyev: “Prezident İlham Əliyevin xarici siyasəti Azərbaycanıncoğrafi yerləşməsindən yaranan strateji üstünlüyün milli maraqlarımıza xidmət etməsini təmin edir”
ƏVVƏLİ BURADA
Bugünkü buraxılışımızda Azərbaycanın ilk növbədə Avrasiya məkanında cərəyan edənproseslərdə rolu, ölkəmizə keçirilən beynəlxalq tədbirlərin milli maraqlarımızın təminolunması baxımından əhəmiyyəti, eləcə də Azərbaycan ictimaiyyətini maraqlandıran birsıra digər mövzular barədə AİA.az-ın suallarını Milli Məclisin deputatı, ParlamentinHesablayıcı Komissiyasının sədri, Qara Dəniz İqtisadi Əməkdaşlıq Təşkilatı Parlament Assambleyasının sədr müavini, Azərbaycan Ağsaqqallar Şurasının sədri, iqtisad elmləridoktoru, professor Eldar Quliyev cavablandırır.
- Eldar müəllim, Siz Azərbaycan və Rusiyanın 70 il ərzində SSRİ tərkibində müttəfiqrespublikalar kimi mövcud olmaları faktını ölkələrimiz arasında münasibətlərin özünəməxsusxarakterini formalaşdıran amil kimi qeyd etdiniz. Belə olan halda bu amilin Azərbaycan ilə keçmiş ittifaqın tərkibində mövcud olmuş digər respublikalarla, xüsusilə Türk dövlətləri iləolan münasibətlərinə də müəyyən təsirindən danışmaq olarmı?
- Bildiyiniz kimi, bu gün dünyada rəsmən tanınmış altı müstəqil türk dövləti mövcuddurki, onlardan da dörü – Qazaxıstan, Özbəkistan, Türkmənistan və Qırğızıstan Azərbaycan iləmüttəfiq respublikalar olublar. Əlbəttə ki, bu amil qarşılıqlı münasibətlərin formalaşmasına öztəsirini göstərməyə bilməz. Lakin bu Mərkəzi Asiya respublikaları ilə Azərbaycanı bağlayandaha önəmli faktor məhz ölkələrimizin və xalqlarımızın Türk dünyasına mənsubiyyətidir. Məhz Türk dövlətləri ilə dostluq və əməkdaşlıq əlaqələrinin möhkəmləndirilməsi və genişləndirilməsi bu gün Azərbaycanın xarici siyasətinin mühüm prioritet istiqamətidir.Azərbaycan bu ölkələrlə istər müxtəlif beynəlxalq təşkilatlar çərçivəsində, istərsə də ikitərəfli formatda əlaqələrini çox intensiv şəkildə gücləndirməkdədir. Əlbəttə ki, bu prosesdə ölkələrimizin dövlət başçılarının şəxsi münasibətləri, Prezidentlər səviyyəsində təşkil olunan qarşılıqlı səfərlər müstəsna rol oynayır.
- Yeri gəlmişkən, aprelin 24-də Qırğızıstan Respublikasının Prezidenti Sadır Japarovun Azərbaycana səfərini ölkələrimiz arasında münasibətlərin inkişafına təsiri baxımından necə qiymətləndirirsiniz?
- Əvvəla onu deyim ki, Azərbaycan və qırğız xalqları arasında tarixən ənənəvi dostluq və qardaşlıq əlaqələri mövcud olub və bu münasibətlərdə mədəni əlaqələr xüsusi yer tutur. Elə Sadır Japarovun ölkəmizə səfəri çərçivəsində baş tutmuş qırğız xalqının böyük oğlu Çingiz Aytmatovun Bakıda abidəsinin açılışı da böyük mədəni hadisə oldu. Ümumiyyətlə bu gün Qırğızıstan respublikası Azərbaycanın dostluq və qarşılıqlı faydalı əməkdaşlıq münasibətlərinin sürətlə inkişaf etdiyi ölkələrdən biridır. Aprelin 24-də Azərbaycan və Qırğızıstan Prezidentlərinin keçirdikləri görüş və müzakirələrin nəticələri də ölkələrimiz arasında ikitərəfli qarşılıqlı fəaliyyətin geniş imkanları olduğunu deməyə əsas verir. Dövlət başçıları həm təkbətək görüşdə, həm də nümayəndə heyətlərinin iştirakı ilə keçirilən geniş tərkibli görüşdə ölkələr arasında münasibətlərin intensivləşdirmək əzmində olduqlarını
bildirdilər. İki ölkə arasında imzalanmış mühüm sənədlər, xüsusilə “Azərbaycan Respublikası və Qırğız Respublikasının Dövlətlərarası Şurasının ikinci iclasının Qərarı” və “Azərbaycan Respublikasının Prezidenti İlham Əliyevin və Qırğız Respublikasının Prezidenti Sadır Japarovun Birgə Bəyannaməsi” Azərbaycan və Qırğızıstan münasibətlərinin həqiqətən də yeni, daha yüksək mərhələyə keçdiyini deməyə tam əsas verir. Həmçinin Qırğızıstan Prezidentinin təşəbbüsü ilə Qırğızıstan dövləti adından Ağdamın Xıdırlı kəndində tam orta məktəb binasının inşası da iki ölkə arasında sarsılmaz qardaşlıq münasibətlərinin göstəricisi kimi qiymətləndirilməlidir.
- Eldar müəllim, bu gün Azərbaycanın xarici siyasəti sözün həqiqi mənasında çoxşaxəliliyi ilə diqqəti cəlb edir. Bu gün, Qərb dövlətləri ilə Rusiya arasında münasibətlərin son dərəcə gərginləşdiyi halda ölkəmiz eyni zamanda hər iki tərəflə normal münasibətlərini qoruyub saxlayır və inkişaf etdirir. Məhz bu baxımdan Azərbaycan ilə NATO arasında əlaqələrin mövcud durumu və inkişaf perspektivləri barədə nə deyə bilərsiniz?
- Azərbaycan tam müstəqil xarici siyasət aparan bir ölkədir. Cənab Prezident İlham Əliyev bu faktı artıq çoxdan bütün dünya güclərinin nəzərinə birmənalı və qəti formada çatdırıb və ölkəmizin bu prinsipial mövqeyinin hər kəs tərəfindən qəbullanmasına nail olub.
Bu siyasətin prioritet istiqamətlərdən biri də ölkənin milli mənafelərindən çıxış edərək, dünyanın aparıcı dövlətləri və nüfuzlu beynəlxalq təşkilatları ilə qarşılıqlı faydalı əməkdaşlığın inkişaf etdirilməsidir. Məhz bu səbəbdən də nə Rusiya, nə də NATO ölkələri Azərbaycana qarşı tərəflə münasibətlərini hansı müstəvidə qurmalı olduğu barədə heç bir tövsiyyə vermək səlahiyyətinə malik deyillər və ola da bilməzlər. Təbii ki, Azərbaycan üçün qardaş Türkiyənin də üzv olduğu və haqlı olaraq dünyanın ən güclü hərbi təşkilatı hesab edilən NATO ilə tərəfdaşlıq münasibətləri mühüm əhəmiyyət kəsb edir. Martın 17-də NATOnun Baş katibi Yens Stoltenberqin ölkəmizə rəsmi səfəri çərçivəsində müzakirə olunan məsələlərin aktuallığı və əhatəliliyi bunu deməyə əsas verir ki, təşkilat özü də Azərbaycanla əlaqələrin genişləndirilməsində və inkişafında son dərəcə maraqlıdır. Əlbəttə ki, Azərbaycan özünün silahlı qüvvələrinin məhdud kontingenti ilə NATO-nun rəhbərliyi ilə müxtəlif ölkələrdə keçirilən sülhməramlı və sülhə dəstək əməliyyatlarında təmsil olunmaqla təkcə iqtisadi deyil, həmçinin hərbi sahədə də etibarlı tərəfdaş olduğunu sübut edib. Cənab Prezident İlham Əliyevin mətbuata bəyanatla etdiyi çıxışında qeyd olunduğu kimi, 30 ildən artıq davam edən Azərbaycan-NATO tərəfdaşlığını birmənalı olaraq müsbət qiymətləndirə bilərik.
- Bir vacib məqamı da nəzərdən qaçırmaq olmaz ki, Azərbaycan NATO-ya üzv və tərəfdaş ölkələrin enerji təhlükəsizliklərinin təmintaında önəmli rol oynayır...
- Tamamilə doğru deyirsiniz. Elə mart ayında cənab Prezident İlham Əliyev ilə NATOnun Baş katibi arasında aparılan müzakirələrdə əsas mövzulardan biri də məhz enerji təhlükəsizliyi məsələsi ilə bağlı idi. Məlumdur ki, son vaxtlar qaz təchizatı baxımından azərbaycanla əməkdaşlıq edən NATO-ya üzv və tərəfdaş ölkələrin sayı getdikcə artır. Bu gün Azərbaycan 8 ölkəyə qaz nəql edir ki, onların 6-sı NATO-ya üzv, digər ikisi isə Alyansın tərəfdaş ölkəsidir. Cənab Prezident öz çıxışında əmin olduğunu bildirdi ki, qarşıdan gələn illərdə bu tərəfdaşların sayı bir qədər də artacaq. Avropa Komissiyası Azərbaycanı etibarlı tərəfdaş və ümumavropa qaz təchizatçısı adlandırır. Bu isə həm böyük üstünlük, həm də böyük məsuliyyətdir. İkinci bir tərəfdən isə, Azərbaycan yaxın gələcəkdə Avropa ölkələrinə həm də bərpaolunan enerji növlərini ixrac etməyi planlaşdırır. Ölkəmizin yaşıl gündəliyinin dünya birliyi tərəfindən qəbul olunması belə bir önəmli faktda da öz təsdiqini tapmışdır ki, Azərbaycan keçən ilin sonlarında yekdilliklə qəbul olunmuş qərara əsasən COP29-a ev
sahibliyi edəcək ölkə seçilmişdir. Dövlət başçımızın dediyi kimi, bu, ölkəmizin yaşıl keçidlə bağlı səylərinin birmənalı olaraq tanınmasının göstəricisidir.
- Siz növbəti dəfə mənim sualımı qabqlamış oldunuz. Aprelin 23-də ADA Universitetində keçirilmiş “COP29 və Azərbaycan üçün Yaşıl Baxış” mövzusunda beynəlxalq forumda aparılan müzakirələr dünyanın noyabr ayında keçiriləcək bu tədbirdən kifayət qədər böyük gözləntilərinin olduğunu deməyə əsas verir. Bu barədə nə deyə bilərsiniz?
- Bu gün Azərbaycanın müxtəlif istiqamətləri əhatə edən ən mötəbər beynəlxalq tədbirləri keçirmək sahəsində böyük təcrübəsi var. Bu da onu deməyə əsas verir ki, ölkəmiz COP29-u da nəinki Azərbaycanın adına və nüfuzuna layiqli səviyyədə təşkil edəcək, hətta böyük ehtimalla bu Konfransın keçirilməsi proseduruna yeni, daha yüksək standartlar gətirəcək. Lakin qeyd etdiyiniz beynəlxalq forumda iştirak edən cənab Prezident İlham Əliyevin dediyi kimi, burada söhbət təkcə təşkilati məsələlərdən deyil, həmçinin nəticələrin əldə edilməsindən də gedir. Məhz bu baxımdan da dövlət başçımızın tədbir iştirakçılarının suallarını cavablandırarkən təqdim etdiyi detallı açıqlamalar bir çox önəmli məqamlara aydınlıq gətirmiş oldu. Xüsusilə cənab Prezidentin sinerji layihələri ilə bağlı səsləndirdiyi fikirlərin böyük marağa səbəb olduğunu deyə bilərik. Azərbaycan zəngin qazıntı yanacağı ehtiyatlarına malik ölkədir. Bu status Azərbaycana Avropa ölkələrinin enerji təhlükəsizliyi məsələsində getdikcə önəmini artıran aparıcı mövqelərdən birini tutmaq imkanı verib. Təbii ki, bu gün planetar miqyasda problemlər yaradan iqlim dəyişikliyi ilə bağlı məsələlərin həlli istiqamətlərindən biri də yaşıl enerjiyə keçidi nəzərdə tutur. Lakin bu məsələ heç də yaxın gələcəkdə, həm də kəskin keçidlə öz həllini tapacaq bir məsələ deyil. Cənab Prezident İlham
Əliyev mühüm amil kimi belə bir faktın nəzərə alınmalı olduğunu diqqət mərkəzinə gətirdi ki, bu gün dünya iqtisadiyyatı, qlobal miqyasda sənaye bərpaolunan enerji növlərinə keçidə hələ hazır deyil. Bu da o deməkdir ki, qazıntı yanacağına dünyada hələ uzun illər ərzində tələbat olacaq və bunun əksini söyləmək sadəlövhlük olardı. Belə olan vəziyyətdə isə təbii ki, ən yaxşı yol dövlət başçımızın təklif etdiyi kimi, əlçatmaz hədəflər qoymaq yox, sinerji yaratmaq və təkamül yolu ilə irəliləməkdir. Azərbaycan artıq bir neçə müddətdir ki, bunu edir. Cənab Prezident təkcə bu il üçün əlavə dörd günəş və külək elektrik enerjisi stansiyasının təməlinin qoyulacağını anonsladı. Həm də qeyd olundu ki, bu, sadəcə bir başlanğıcdır. Çünki Azərbaycanın həm dənizdə, həm də quruda nəhəng külək və günəş elektrik enerjisi potensialı var və buraya su elektrik stansiyaların da əlavə olunsa Azərbaycan elektrik enerjisi istehsalı üçün istifadə etdiyi qazın əhəmiyyətli bir hissəsini bərpaolunan enerji mənbələri ilə əvəz edəcək.
- Yeri gəlmişkən, haqqında bəhs etdiyimiz tədbirin gedişində Prezident İlham Əliyev Ermənistanla bağlı da maraqlı fikirlər səsləndirmişdi...
- Bilirsiniz, bu gün artıq Ermənistan hökuməti özü də anlayır ki, Azərbaycanla düşmənçilik yox, dostluq etmək lazımdır. Yalnız ölkəmizlə normal münasibətlər qurulduğuhalda Ermənistan bu gün yaşadığı böhran və müflis durumdan qurtula bilər. Möhtərəm dövlət başçımız Zəngəzur dəhlizindən bəhs edərkən bu layihənin əslində Ermənistana heç də Azərbaycandan az lazım olmadığını açıq mətnlə qeyd etdi. Cənab Prezident Zəngəzur
dəhlizinin sasəcə dəmir yolu və avtomobil yolu deyil, eyni zamanda həm də elektrik kabeli, qaz boru kəməri funksiyalarını da daşıya biləcəyini diqqət mərkəzinə çəkdi. Təbii ki, bu halda Azərbaycan Naxçıvanın elektrik enerjisi və təbii qazla təchizatında xeyli irəliləyəcək. Lakin
Ermənistan da bu layihələrdən maksimum yararlana bilər. Həmçinin Ermənistan Qara dənizin dibi ilə çəkiləcək kabelə də qoşulmaq istəyir, çünki bu nəhəng layihə də əlavə enerji imkanlarını yaradacaq. Lakin bu şansı da əldə etmək üçün Ermənistan mütləq Azərbaycanla münasibətlərini nizamlamalıdır ki, bunun da əsas şərtlərindən biri məhz Zəngəzur dəhlizinin açılmasıdır. Bütün bu proseslərə start verə biləcək başlanğıc nöqtə isə yalnız iki ölkə arasında sülh sazişinin imzalanması ola bilər. Bunun üçün rəsmi İrəvan ilk növbədə özünü bəzi Qərb ölkələrinin buxovundan azad etməli və müstəqil siyasət yürütməyə başlamalıdır. Düşünürəm, Azərbaycanın verdiyi tarixi şansları qaçırmaq Ermənistanın növbəti böyük səhvi ola bilər ki, bu da ilk növbədə bu ölkənin özü üçün yeni fəsadlara yol aça bilər.
- Eldar müəllim, hər zaman olduğu kimi, səmimi və ətraflı müsahibənizə görə Sizə həm oxucularımız adından, həm də bütün redaksiya heyətimiz adından səmimi minnətdarlığımızı bildirirəm. Sağ olun, sağlıqla qalın.
- Mən də sizə dolğun və məzmunlu suallarınıza görə təşəkkür edirəm. Sağ olun.
Söhbətləşdi: Azər Məmmədov
