Plana əsasən Rusiya parçalanarsa, hansı dövlətlər yaranacaq… - Avropa nəşri yazır

Brüsseldə yerləşən “EUObserver” internet nəşrində “Rusiya dağılsa, hansı regionlar müstəqil dövlətə çevrilə bilər?” başlıqlı məqalə dərc olunub. 

Məqalənin müəllifləri Vaşinqtonda yerləşən Enerji Siyasəti Araşdırmaları Fondunun (EPRINC) tədqiqatlar üzrə direktoru Maks Pizyur və ABŞ-ın Nyuark şəhərində yerləşən Ratgers Universitetinin siyasi elmlər üzrə professoru Aleksandr Motıldır. 

Məqalədə Rusiyanın Ukraynaya müharibəsi nəticəsində bir neçə müstəqil dövlətlərə parçalana biləcəyi ehtimalı irəli sürülüb: “Moskvanın Ukrayna ilə apardığı dəhşətli müharibə Rusiyanın onsuz da zəif iqtisadiyyatını daha da zəiflədir, hakim rejimin legitimliyini və gücünü sarsıdır, rus ordusunun azman obrazının qurama olduğunu göstərir və Prezident Vladimir Putini elitanın gözündən salır.

Bu fonda hansısa məqamda Rusiyada bütün sistem indi bizə bəlli olmayan bir ssenari üzrə çökə də bilər və Rusiya əraziisndə bir neçə müstəqil dövlət yarana bilər. Məqladə Rusiya parçalanmaya məruz qalacağı təqdirdə ölkənin cənubunda, şərqində və mərkəzində bu ölkələr yarana bilər.

Cənub

Rusiyanın cənubunda İnquşetiya, Çeçenistan və Dağıstan Respublikalarının əhalisinin ümumi sayı 5,5 milyon nəfərdir. Son on ildə bu Respublikaların əhalisi 13 faizdən çox artıb.

Hər üçü güclü milli kimlik sərgiləyən, islam dininə etiqad edən və vaxtilə Rusiyaya sərt təpki göstərmiş bölgədir.

Şərq

Rusiyanın Uzaq Şərqdə yerləşən əsas bölgələri Saxalin vilayəti, Primorsk, Xabarovsk, Kamçatka diyarları və Saxa Respublikasıdır (Yakutiya).

Mərkəz

Tatarıstan və Başqırdıstan Respublikaları Rusiyanın 85 subyekti (subyekt dedikdə Respublikalar, diyarlar, vilayətlər, federal əhəmiyyətli şəhərlər, muxtar dairələr və muxtar vilayətlər nəzərdə tutulur) arasında nadir konstitusiya quruluşuna malik tək-tük bölgələrdəndir. Öz konstitusiya quruluşları sayəsində hər iki Respublika əhəmiyyətli dərəcədə muxtariyyət qazana bilib.

Tatarıstanla Başqırdıstanın ümumilikdə 8 milyon nəfərə yaxın əhalisi var. Son on ildə bu Respublikalarda əhalinin sayı 0,4 faiz artıb.

Tatarıstanla Başqırdıstanda ümumilikdə gün ərzində 1 milyon barrelə yaxın xam neft hasil olunur. Bu, Rusiyanın ümumi xam neft istehsalının 10 faizə qədərini təşkil edir.

Təkcə Tatarıstanda neft ehtiyatlarının həcmi 7,3 milyard barelə çatır. Hazırkı hasilat tempi ilə bu, 30 illik neft ehtiyatı deməkdir.

Rusiyanın başqa yerləri ilə müqayisədə bu iki regionda iqtisadiyyat daha yaxşı diversifikasiya olunub, karbohidrogen hasilatını da nəzərə almaqla hər iki Respublikada güclü sənaye və kənd təsərrüfatı var.

Tatarıstanla Başqırdıstanın bir neçə çaya, dəmiryol xətlərinə çıxışı onları ticarət yollarının kəsişməsinə gətirib çıxarıb. Birlikdə 15 milyard dollarlıq ixrac, 1,6 milyard dollarlıq idxal həyata keçirən Tatarıstan və Başqırdıstan yüksək xalis ticarət balansına malikdir.

1991-ci ildə Sovet İttifaqı dağılandan sonra Tatarıstan referendumlara və Kremllə danışıqlara getməklə tam suverenliyə nail olmaq istiqamətində addımlar atdı.

2008-ci ilin avqustunda Rusiya Gürcüstana hücum çəkəndən və Abxaziya ilə Cənubi Osetiyanı müstəqil dövlətlər kimi tanıyandan sonra Tatarıstan öz suverenliyini elan etdi, BMT-dən və Rusiyadan onun müstəqilliyini tanımasını istədi. Amma Rusiya və BMT buna məhəl qoymadı.

Rusiyanın Ukraynada apardığı müharibə Kiyevin qələbəsi ilə bitsə və ya hərbi əməliyyatlar dalana dirənsə, Putin rejiminin sabitliyi pozulacaq və bu qeyri-sabitlik həndəsi silsilə ilə artacaq. Elə bir vəziyyətdə, xüsusilə də Kremldaxili elitaların başı Putinin taxt-tacı uğrunda mübarizəyə qarışsa, böyük ehtimalla bəzi regionlar Rusiya Federasiyasından ayrılmaq yolunu tutacaq.

Bəs sonra – onlar müstəqil dövlət kimi qala biləcəkmi, yoxsa Putini əvəz edəcək adam onları yenidən Rusiyaya birləşdirəcək? Bunu bilmirik. Yalnız bir şeyi əminliklə deyə bilərik ki, Rusiya dağılsa, sonra regionların yenidən Rusiyaya birləşdirilməsi prosesi başlansa, bu, çox zorakı və qanlı bir proses olacaq. Elə bir proses ki, yalnız parçalanmanı sürətləndirə və Rusiyanın birdəfəlik çöküşünə gətirib çıxara bilər”.